Hasan Kanbolat, ORSAM Başkanı, hasankanbolat@orsam.org.tr
Cumhurbaşkanı Gül, Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev’in davetine icabetle, 16-17 Ağustos 2010 tarihlerinde Azerbaycan’a resmi bir ziyarette bulundu. Gül’e Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı ve Türkiye-Azerbaycan Karma Ekonomik Komisyonu Eşbaşkanı Sayın Taner Yıldız’da eşlik etti. İki ülke arasında ‘Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı Yardım Anlaşması’ imzalanmıştır. Gül, Ziraat Bankası’nın ortağı olduğu Azer-Türk Bank’ın Bakü’deki Genel Müdürlük binası ile Türk işadamı Dağıstan Turanlı tarafından yapılan Metal Demir-Çelik Fabrikasının açılışlarını gerçekleştirmiştir.
Türkiye-Azerbaycan ilişkileri Gül’ün de ifade ettiği gibi “bir millet iki ayrı devlet” anlayışı içerisinde. İkili ilişkiler, siyasi alanda, güvenlik alanlarında, ekonomik alanda, kültürel alanda giderek gelişiyor. Bakü-Tiflis-Ceyhan ham petrol ve Bakü-Tiflis-Erzurum doğal gaz boru hattı projeleri, iki ülke arasında enerji alanındaki işbirliğinin göstergeleridir. 2008’de temeli atılan Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattının da 2012’de bitirilmesine çalışılmaktadır.
Azerbaycan, 1990’lı yıllardaki yardıma muhtaç bir ülke konumundan çoktan çıkmıştır. Türkiye’nin kısıtlı devlet bursu ile çocuklarını okutmaya çalışan bir Azerbaycan artık yoktur. Zenginleşen Azerbaycan şirketleri Türkiye’ye yatırım yapmaya, Azerbaycan vatandaşları tatillerini Türkiye’de geçirmeye ve yerleşmeye başlamıştır. Bu durum, iki ülke arasındaki ilişkileri önümüzdeki on yıllarda belirleyecek yeni bir dinamizmdir.
Ancak, iki ülke arasındaki prüzler bir türlü tasfiye edilemiyor. İki ülke arasındaki ilişkilerde yeni bir strateji geliştirilmediği için prüzler ortada kalıyor. Türkiye Azerbaycan’a yönelik vizeyi kaldırmasına rağmen, Bakü Türkiye için vizeyi kaldırmıyor. Azerbaycan gümrüklerinde Türk malları tarife dışı engeller yaşamaktadır. Bir konteynerin dünya ortalamasında gümrükte bekleme süresi 11 gün iken, Azerbaycan gümrüğünde bekleme süresi 50 günü bulmaktadır. Azerbaycan’da evlenen, çoluk çocuk sahibi olan ve iş kuran Türk vatandaşları bile hala oturma, çalışma izini alamamaktan yakınmaktadır.
Serbest Ticaret Anlaşması, ortak sanayi bölgesi ve serbest bölge projelerinin hayata geçirilmesi, Azerbaycan’ın Türkiye’ye yönelik vizeyi kaldırması, Türk bankalarına izin verilmesi, Azerbaycan gümrüğünde gecikmelerin önlenmesi, oturma ve çalışma izinlerinin kolaylaştırılması, taşıma kotalarının 5 binden 40 bine çıkarılması, vergi sorunlarının çözümlenmesi, Türk mallarına referans fiyat uygulanması Türkiye için çözüm bekleyen sorunlardır. Bu ve benzeri sorunların çözümü için Sanayi Bakanı Zafer Çağlayan, iki ülke siyasetçileri ve bürokratlarından oluşan bir çözüm grubu kurulmasını öneriyor.
Azerbaycan’da yıllardır ‘Türkiye’yi ihmal etsek bile bize zarar gelmez’ mantığı ile politika belirlendi. Bakü, Türk aydınını, Türk bürokratını, Türk sivil toplum kuruluşlarını, Türk medyasını, Türk kamuoyunu ihmal etti. Türkiye politikasını parti liderleri, hükümet üyeleri, genelkurmay üzerinden üst düzey görüşmelerle yürütme kolaylığını tercih etti. Azerbaycan toprakları halen Ermenistan’ın işgali altında olmasına rağmen Türkiye ile Azerbaycan arasında ortak bir Ermenistan politikası, ortak çalışmalar, ortak araştırma merkezleri kurulamadı. Bakü, Rusya Federasyonu ve İran’a verdiği ekonomik ayrıcalıkları Türkiye’ye vermedi. Türkiye’nin Ermenistan politikasına zaman zaman itiraz ederken, Rusya Federasyonu ve İran’ın Ermenistan ile çok yakın ilişkilerini görmezden geldi.
Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ‘çantadaki keklik’ politikasının artık geçerli olmadığı görülmelidir. Ankara ile Bakü arasında yeni ve gerçekçi politikalara gereksinim vardır. Halkların kardeşliğinin iki devletin politikalarına ve hukuk sistemlerine de yansımasının zamanı gelmiştir.
Ağustos başında görevine başlayan Azerbaycan’ın genç ve dinamik Ankara Büyükelçisi Faig Bağırov’un iki ülke arasındaki ilişkilere yeni bir dinamizm getireceğine inanıyorum. Bağırov, hem Türkiye ve hem de Ortadoğu deneyimlidir. Bu deneyimlerini Ankara’ya yansıtacaktır.
