Nebahat Tanriverdi O, ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu
Mısır’da Mübarek sonrası dönemin en öneli sorunu haline gelen yükselen şiddet olayları güvenlik, istikrar ve demokratikleşme süreci bağlamında hala önemli bir gündem maddesi olarak yerini korumaktadır. Geçici Askeri yönetim kadar seçim hazırlıkları içerisinde olan siyasi partilerin de üzerinde baskı yaratmaya başlayan bu durum, ülkenin geleceği açısından önemli bir noktada durmaktadır. Seçimlere kadar ülkeyi yönetmekle görevli olan geçici Askeri Yönetim, bir yandan kendisine yapılan eleştiriler ile mücadele etmek, halkın ve siyasi aktörlerin güvenini sağlamak ile uğraşırken öte yandan ülkede devam eden şiddet dalgasını tepki almadan ve şiddet kullanmadan sona erdirmek gibi bir görevi üstlenmiş bulunmaktadır. Bu noktada Mübarek iktidarının derilmesinde önemli bir paya sahip olan çeşitli siyasi hareketlerin ve isimlerinde süreçte oynayacağı rol, yapılması planlanan seçimleri etkileyeceği gibi demokratikleşme sürecinin kaos ve istikrar ikilemi içerisinde kesintiye uğramadan devam edebilmesi için eşit derecede mühim bir noktayı teşkil etmektedir. İmbaba’da Kanlı Cumartesi Mübarek karşıtı kitlelerin Tahrir Meydanındaki ısrarlı eylemlerinde belki de ön plana çıkan en önemli unsurlardan biri Mısır halkının birliği ifadesiydi. Sokaklardaki kitleleri tek ideoloji, siyasi kurum ve kimlik altında toplayarak analiz edilemeyişi bu durumun en önemli ispatı olarak süreç boyunca dile getirilmişti. Yeni akım eylemlerin bu niteliği önemli bir fenomen olarak Ortadoğu’da tartışılmaya başlandığı sırada, Mısır’da Sufi ve Kıpti Hıristiyanlara karşı şiddet eylemleri de hız kazanmaya başladı. İskenderiye’de pek çok Sufi Camisi ve tekkesi saldırılara uğrayıp tahrip edilirken, kafe ve marketlerde bu şiddet rüzgârından payını almıştır. Benzer şekilde Kıpti Hıristiyanların kiliselerine karşı saldırılar aratarak devam etmiştir. Mart ayında Helvan’da bir kilise ateşe verilmiş, Mukattem’de sokak çatışmaları gerçekleşmiştir. Cumartesi günü ise Kahire banliyösü İmbaba’da Müslümanlar ve Kıpti Hıristiyanlar arasında çıkan çatışmada 12 kişi hayatını kaybetti ve 240 kişi ise yaralandı. Müslüman bir kadının Hıristiyanlar tarafından bir kilisede alıkonulduğuna dair çıkan dedikodular ardından meydana gelen olaylarda şu ana kadar 190 kişi tutuklanmıştır. 7 Mayıs’ta kilisede zorla alıkonulduğu iddia edilen Kamilya Şehata isimli Kıpti kadının El Haya isimli Hıristiyan televizyon kanalına çıkıp iddiaları yalanmasının ardından İmbaba sokaklarında çatışma başlamıştır. 2010 tarihinde Kamilya Şehata’nın durumu gündem konusu olmuştur. Selefi harekete bağlı gruplar Nisan ayı içerinde Şehata’nın serbest bırakılması için Mısır Savunma Bakanlığı önünde protesto gösterileri düzenlemiştir. Bu eylemde gruplar Şehata serbest bırakılmazsa kiliselere saldıracaklarını ilan etmişlerdir. Mısır resmi televizyon kanalı, alıkoyulan kadının kocası olduğu iddia edilen Yasin Enver’in dahil olduğu tutukluların ülkede iç savaş çıkarmaya teşebbüs etmek iddiası ile askeri mahkemede yargılanacağını duyurmuştur.(1) Kanlı Cumartesi’nin Ardından Olayların ardından Mısır’daki üç büyük koalisyon hareketi olan Değişim için Mısır Milli Kurumu, El Baradey’i destekleyen Halk Kampanyası ve 6 Nisan Hareketi 9 Mayıs pazartesi günü protesto gösterisi düzenlemiştir.(2) Milli birlik yürüyüşüne katılan 2000 kişi İmbaba sokaklarında yaşananları protesto ederek milli birlik çağrısında bulundu. (3) Ayrıca Mısır Radyo ve Televizyon Kurumu önünde Kıpti Hıristiyanlar gerçekleşen saldırıları protesto etmek için oturma eylemi düzenlemiştir. (4) Sufilerin kendilerini korumak amacıyla kendi güçlerini oluşturacaklarını açıklamalarının ardından Kıpti Hıristiyanlar da işyerlerini, evlerini ve kiliselerini korumak amacıyla organize olacaklarını açıklamışlardır. Nüfusun ’unu oluşturan Kıpti Hıristiyanlar, daha önce de benzer saldırılara maruz kalmış olmasına rağmen ülkede yaşanan son gelişmeler istikrarsızlığın uzun dönemli olma olasılığını taşımaktadır. Selefi grupların hedefi haine Sufi ve Kıptilerin güvenliğinin sağlanamaması, radikal grupların eylemlerinin artması ve geçici Askeri Yönetim’in artarak devam eden şiddet olaylarını sonlandırmaktaki başarısızlığı ülkede güvensizliği arttırmaktadır. Ülkedeki azınlık grupların güvenliğinin asker ve polis tarafından sağlanamaması ise güven bunalımını derinleştirmektedir. Mübarek döneminin daha güvenli olduğuna dair söylemlerin artması beraberinde demokratikleşme süreci açısından bazı engeller getirmektedir. Olayların ardından ülkedeki siyasi aktörler itidal çağrısında bulunmaya başlamışlardır. Liberal Vafd Partisi yaşananların Mübarek yönetimi kalıntıları tarafından Ocak Devrimi kazanımlarını ortadan kaldırmak için yapılan bir komplo olduğunu söylemiştir. (5) 25 Ocak Devrimi Gençlik Konseyi ise pazartesi günü Mısır Radyo ve Televizyon Kurumu önünde düzenlenen eyleme bir heyet göndererek hem gruba itidal hem de milli birlik çağrısında bulunmuştur. Yaşananları Mısır’a karşı bir komplo olarak değerlendiren heyet İmbaba’daki eylemlerde kiliseyi Müslüman ve Hıristiyanlardan oluşan mahalle ekiplerinin koruduğunu belirtmiştir. (6) İçişleri Bakanı Mansur El Essevyi ise pazar günü olayların gerçekleştiği İmbaba’daki iki kiliseyi ziyaret etmiştir. General Hamdi Baden de ordunun bir faciayı önlediğini belirtmiş ve güvenliğin sağlanacağını söylemiştir. Ordunun çatışma halinde bulunan Müslüman ve Hıristiyan grupları ayıran askeri birliklerin bölgede bulunan kiliseleri koruma altına aldığını da sözlerine eklemiştir. Başbakan Essam Şerif, Körfez ülkelerine düzenleyeceği dış gezi programını iptal ederek acil kabine toplantısı düzenlemiştir. Adalet Bakanı ise yaptığı açıklamada bu tarz eylemlere karışanların “devletin demir yumruğu” ile karşılaşacaklarını söylemiştir. Resmi yetkililerin yanı sıra Selefi hareketten de yaşananları kınayan çeşitli açıklamalar yapılmıştır. İleri gelen Selefi liderlerinden Şeyh Muhammed Ali ve Abdel Moneim el-Şahat, Hıristiyanlara ve ibadethanelerine yönelik gerçekleştirilen şiddet eylemlerinin Selefi düşünceye ve İslam’a uymadığı yönünde açıklamalar yapmışlardır. Sonuç Mısır’da Cumartesi günü yaşananlar tahmin edilebilir nitelik taşımaktaydı. Şubat ayından itibaren artan şiddet olayları gündem ana maddelerinden birini oluşturmaktaydı. Sufi ve Kıptilere yönelik gerçekleşen bu olayların devam edeceği yönündeki öngörüde uzak bir ihtimal değildir. Azınlıkların güvenliğinin sağlanamaması ülkedeki güvenlik bunalımı derinleştirmektedir. Geçici Askeri Yönetim’e yöneltilen eleştirilere güvenliğin ve istikrarın eklenmesi süreçte önemli bir aşamayı temsil etmektedir. Öte yandan Mübarek yönetimini sona erdiren milli unsurların şiddet ve güvensizlik ortamı ile birbirinden uzaklaşması demokratik değerlerin ülkede yerleşmesinin önünde büyük bir engel olarak karşımıza çıkmaktadır. Öte yandan şiddet olaylarının komplo, eski rejim kalıntıları ve dış güçler ile açıklamak, Mübarek dönemi söylemleri çağrıştırdığından zarar gören gruplar için inandırıcı olamadığı gibi olayların engellenmesi konusunda da yapıcı rol oynamaktan da uzaktır. Sorunun doğru tespit edilerek gerekli girişimlerin başlatılması ve husumet taşıyan grupları uzlaştırmak, milli bir diyalog süreci başlatmak yerine bu tarz söylemlere başvurmak seçim öncesi dönemde gerginliği arttırma potansiyeli taşımaktadır. Selefi grupların başını çektiği bu gelişmelerde Selefi grupların radikal unsurlarını törpülenmesi, siyasi ve toplumsal dönüşüm sürecinin önemli bir ihtiyacı olacaktır. 1-Egyptian TV: Muslim and Copt suspects arrested over sectarian incitement http://www.almasryalyoum.com/en/node/430111 2- Al Ahram, 3- Al Masry Al Youm, National unity march condemns Imbaba sectarian clashes, http://www.almasryalyoum.com/en/node/430382 4- Thousands of Copts continue to protest outside TV building, http://www.almasryalyoum.com/en/node/430197 5-Wafd Party: Mubarak regime members behind Imbaba violence, http://www.almasryalyoum.com/en/node/429910 6- Thousands of Copts continue to protest outside TV building.
