Nebahat Tanrıverdi O, ORSAM Uzman Yardımcısı, nebahattanriverdi@orsam.org.tr
Değişim için 20 Şubat Hareketi, aylardır düzenledikleri protesto gösterileri ile ülkenin pek çok yerine yayılmış görünmektedir. 20 Şubat, 20 Mart ve 20 Nisan’da üç büyük eyleme imza atan muhalif 20 Şubat Hareketi, Mayıs aylarında da eylemlerine devam etmiş ve 5 Haziran’da yeni bir protesto gösterisi için çağrılar yapmaya başlamıştır. Ülkede gerçekleştirilen eylemlerde yolsuzlukla mücadele, demokratik devlet, anayasal değişiklikler, parlamentonun ve hükümetin fes edilip seçimlerin gerçekleştirilmesi, Berberi dilinin de resmi dil olarak kabul edilmesi, özgürlük, adil ve bağımsız yargı, işsizlik gibi sorunlar ve çeşitli hak talepleri ön plana çıkmaktadır. 9 Mart’taki tarihi konuşması ile reform sürecini başlatan Kral VI Muhammed kendisinin atadığı üyelerden oluşan bir anayasal değişiklik komisyonu kurdurmuştur. Komisyonun kral tarafından atanması nedeniyle muhaliflerin taleplerini temsil etmeyeceği gerekçe gösterilerek devlet kontrollü anayasal süreç reddedilmiş ve protesto gösterilerine devam kararı alınmıştır. Değişim için 20 Şubat Hareketi Fas siyasi hayatına büyük ölçüde dinamizm getirmiş ve monarşiyi değişim yanlısı politikalar üretmeye zorlamıştır. Ancak Kral VI. Muhammed’in 9 Mart açıklaması ve anayasal reform sürecini kendi kontrolünde başlatmasının kabul edilmemesi, eylemleri durduramaması ve hatta 20 Nisan’da düzenlenen eylemin ülkenin pek çok kentine ve varoşlarına sıçramasının ardından Fas yönetimi, sivil göstericilere karşı daha sert politikalar izlemeye başlamıştır. Öte yandan yönetimin bu yönde politikalar izleme potansiyeli, güvenlik güçleri ve yardımcı ekiplerin maaşlarına zam yapıldığını ve görevlilere lojman sağlanacağına yönelik çalışmalara başlanacağının hükümet tarafından duyurulmasında görülmekteydi. Gerektiğinde eylemleri bastırabilmek için güvenlik güçlerinin sadakatini Kral tarafında tutmaya özen göstermeye yönelik bu politikaların, kamuoyuna duyurulan reform süreci ile eş zamanlı olması, Fas’ta izlenen iç politikanın niteliğine dair bilgi içermektedir. Bu bağlamda son üç haftada Fas yönetiminin sivil gösterileri bastırmak için artan oranda şiddet kullanması, 20 Şubat Hareketini resmi basın aracılığı ve açıklamalar ile itibarsızlaştırmaya çalışması, karşı eylemlerin düzenlenmesi için teşviklerde bulunması ve protesto gösterilerinin yasal olmadığını yönündeki açıklamalarıyla, Fas monarşisinin siyasi, sosyal ve ekonomi bağlamında güvenlik ve istikrar vurgularını ön plana çıkardığı görülmektedir.(1) Son üç haftada gerçekleştirilen protesto gösterilerinde polisin şiddet kullanımın yaygınlaştırdığı gözlemlenmektedir. Öte yandan kullanılan şiddetin artması ile protesto gösterilerin daha sık aralıklarla organize edilmesi arasında doğrudan bir bağ bulunmaktadır. Monarşinin eylemciler üzerinde daha fazla şiddet kullanması, eylemcilerin daha çok eylem yapmasını sağlamaktadır. Bu durum beraberinde eylemcilerin ve eyleme katılmayanların radikalleşme ihtimalini de beraberinde getirmektedir. Değişim için 20 Şubat Hareketi, monarşiyi hedef almadıklarını ve talepleri doğrultusunda reformlar talep ettiklerini resmi sitelerinden duyurmuşlardır.(2) Bugüne kadar gerçekleştirilen eylemlerde monarşiyi hedef almamıştır. Ancak şiddetin artması, tutuklamaların, yaralı ve can kayıplarının artması, genç, yaşlı, çocuk ve kadınlarına karşı gerçekleştirilen polis şiddetinin internet aracılığı ile hızlı bir şekilde dağılması ve tutukluluk sürecinde işkence yapıldığına dair iddiaların daha sık gündeme getirilmesi sürecin reform yanlısı niteliğini devrim yanlısı vurgulara dönüştürme potansiyelini güçlendirmektedir. (3) Bu duruma karşılık, ülke ekonomisinin daha da kötü bir durum içine sürükleneceği vurgusunun sık sık bakanlar ve Fas yetkilileri tarafından dile getirilmesi ve eylemlerin ülke istikrarının tehlikeye soktuğuna dair yapılan açıklamalar, Kral’a sadık kesimlerin de eylemciler aleyhine radikalleşmesini sağlayabilir. Tahrir Meydanında rejim yanlısı grupların gerçekleştirdiği saldırılar hatırlandığın bu ihtimal uzak görünmemektedir. Ayrıca, siyasi partilerin her ne kadar bir kısmı değişim yanlısı genç hareketi desteklediklerini açıklasalar da arka planda kalmaktan kurtulamamışlardır. Siyasi partilerin bu durumu, “kralın muhalefeti” şeklindeki algıyı daha da güçlendirmiş gibi görünmektedir. Özellikle 1 Temmuz’da gerçekleştirilmesi planlanan Anayasal Değişiklik Referandumu konusunda net bir tavır takınamamaları ve son üç haftadaki gelişmelerde inisiyatif kazanamamaları, bu algının pekişmesini sağlamaktadır. (4) Siyasi partilerden ve monarşiden umudunu yitiren gençler, işsizler ve reform yanlıları sokak eylemlerine kanalize olmaktadırlar. Öfkenin ve hayal kırıklığının giderek arttığı, Shakira konserinde atılan ekonomik ve sosyal eşitsizlik vurgulu sloganlarda da kendini göstermiştir. Libya, Suriye ve Yemen’de şiddet kullanımı kitleleri radikalleştirmiştir. Bu durum Fas için de olası görünmektedir. 20 Şubat Hareketi, 29 Mayıs günü polisin aşırı şiddet kullandığı ve pek çok göstericiyi tutukladığı eylemlerin ardından 5 Haziran 2011 günü yeni bir eylem düzenleyeceklerini duyurmuştur. 2 Haziran 2011 tarihinde Amnesty International’ın yaptığı açıklama ile göstericiler üzerinde uygulanan şiddete son vermeleri uyarısında bulunması (5) ve bir gün ardından ,yani 3 Haziran günü Adalet ve Yardımlaşma Hareketi üyesi İslamcı aktivist Kemal El- Amari’nin polis işkencesi ardından iç kanamadan ölmesini haberinin yayılması(6), 5 Haziran Pazar günü düzenlenecek olan eyleme katılımı arttıracağı düşünülmektedir. Öte yandan bu ihtimalin devlet tarafından da değerlendirilmesi, daha sıkı güvenlik önlemleri alması ve daha fazla şiddet kullanması da yüksek bir ihtimal olarak görünmektedir. Fas’ta konuşulmaya başlanan alternatif evrim modelinin başlamadan biteceğine dair tartışmayı da beraberinde getirecektir. Dipnotlar 1- CNN, Police violence reaching new levels in Morocco with Sunday beatings, http://edition.cnn.com/2011/WORLD/africa/05/30/morocco.protests.violence/ Morocco police use truncheons to break up protest, Al Ahram, http://english.ahram.org.eg/NewsContent/2/8/13250/World/Region/Morocco-
police-use-truncheons-to-break-up-protest.aspx 2- Morrocon for Change, Protests, http://moroccansforchange.com/current-
protests/ 3- Youtube görüntülerinden örneler için: http://www.youtube.com/watch
?v=omCFMHSq_Io&feature=player_embedded http://www.youtube.com/watch?v=dotsdMkRhic Morocco:Danger of Slippage, http://www.moroccoboard.com/news/5266, Morocco: Between the Baton and the King’s Speech, http://www.moroccoboard.com/viewpoint/60/5268 4- Morocco: On Boykotting Referandum for Constitution, http://www.moroccoboard.com/viewpoint/124/5257 5- Amnesty International, http://www.amnesty.org/en/news-and-
updates/morocco-urged-end-violent-crackdown-protests-2011-06-02 ; http://www.amnesty.org/en/library/info/MDE29/006/2011/en 6- Moroccan wounded in pro-reform demonstrations dies from his wounds, say activists, Washington Post, http://www.washingtonpost.com/world/moroccan-
wounded-in-pro-reform-demonstrations-dies-from-his-wounds-say-
activists/2011/06/02/AG5SkUHH_story.html
