“2024 Yılında Ortadoğu ve 2025’ten Beklentiler” Çevrim İçi Panel Değerlendirmesi

6 dakika okuma süresi

Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM), 7 Ocak 2025 tarihinde “2024 Yılında Ortadoğu ve 2025’ten Beklentiler” başlıklı çevrim içi bir panel düzenlemiştir. Moderatörlüğünü ORSAM Başkanı Dr. Kadir Temiz’in gerçekleştirdiği panelde konuşmacı olarak ORSAM Levant Çalışmaları Koordinatörü Dr. Oytun Orhan, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Kenan Aslanlı, ORSAM Kuzey Afrika Çalışmaları Koordinatörü Dr. Kaan Devecioğlu, ORSAM Körfez Çalışmaları Koordinatörü Gökhan Ereli, ORSAM Irak Çalışmaları Uzmanı Feyzullah Tuna Aygün, ORSAM Levant Çalışmaları Uzmanı Gökhan Batu ve Galatasaray Üniversitesi Doktora Adayı Salih Kaya yer almıştır.

Panelin açılışını yapan Dr. Kadir Temiz, ORSAM’ın bölgesel çalışmalara odaklandığına dikkat çekerek 2024’te Ortadoğu’da yaşanan gelişmelere ilişkin bir çerçeve çizmiştir. Başta İran, İsrail, Suriye, Irak ve Suudi Arabistan olmak üzere bölge ülkelerinde yaşanan gelişmeleri ve uluslararası aktörlerin bölgeye yönelik stratejilerini ele almıştır. Türkiye’nin ise bölgeye pozitif gündem çerçevesinde yaklaştığını belirtmiştir.

Panelde konuşmacı olarak ilk sözü alan Dr. Oytun Orhan, olumlu gündeme odaklanmanın önemini vurgulamakla beraber bunun Suriye’de kısa sürede mümkün olamayacağını belirtmiştir. 2024 yılının kendi içinde üçe bölünmüş olan Suriye’nin rejim kontrolündeki bölgelerinde yaşanan sorunlar, terör örgütü YPG/PKK tehdidi, muhalif gruplar arasındaki çatışmalar ve protestolarla geçtiğini aktarmıştır. Rejimin yıkılması sebebiyle 2025 yılı projeksiyonunun önemli olduğunu belirtmiştir. Ayrıca kalkınma ve müzakere süreci gibi konularda olumlu gündemin yakalanabileceğini ancak YPG/PKK tehdidi ve rejim kalıntılarının yakın dönemde çıkarabileceği güvenlik problemleri gibi sorunların da gündemde olabileceğini vurgulamıştır.

Panelin ikinci konuşmacısı olan Dr. Kenan Aslanlı, pozitif gündemin olumlu bir örneği olarak Kalkınma Yolu Projesi’ni ele almıştır. Irak’tan (Türkiye üzerinden) Avrupa’ya taşımacılığı sağlayacak olan projeye ilişkin siyasi, mali ve idari gelişmeleri değerlendiren Aslanlı, projenin lojistiği konusunda detaylar vermiştir. 2025’te Irak’ta yaşanacak olan gelişmelerin projenin sürdürülebilirliği ile doğrudan ilişkili olduğunu belirten Aslanlı, güvenlik risklerinin ve petrol fiyatlarının da projenin gidişatı konusunda etkili olacağını ifade etmiştir.

Dr. Kaan Devecioğlu, Türkiye’nin Kızıldeniz politikasını değerlendirerek konuşmasına başlamıştır. Ortadoğu’da uluslararası angajmanların bu bölgeye yoğunlaşacağını ifade eden Devecioğlu, bölgenin Türkiye için de öncelikli olduğunu belirtmiştir. Mısır ile ilişkilerde gelişmelerin kaydedilmesine, Etiyopya ve Somali arasındaki sorunların aşılması noktasında Türkiye’nin kolaylaştırıcı rolüne dikkat çekmiştir. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Şubat 2025’te Etiyopya ve Somali’yi ziyaret etmesinin beklendiğini ifade etmiştir. Ayrıca Sudan ile ilişkilerini geliştiren Türkiye’nin bölgesel istikrar ve güvenliğin sağlanması konusunda inisiyatif aldığını ifade etmiştir.

ORSAM Körfez Çalışmaları Koordinatörü Gökhan Ereli, İsrail-Filistin çatışmalarının bölgesel etkilerine dikkat çekerek bu durumun Körfez ülkelerinin karar alma süreçlerinde etkili olduğunu belirtmiştir. Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Katar’ın yüksek yoğunluklu diplomasi stratejisi izleyerek öne çıktığını söylemiştir. İsrail tarafından yapılan ve İran’ın yıpratılmasına hizmet eden suikastların ise Körfez’de ciddi bir tepkiyle karşılanmadığını ifade etmiştir. Ayrıca Körfez ülkelerinin ekonomik dönüşüm çabalarını ele almış ve Suriye’de rejimin devrilmesinin Körfez ülkeleri tarafından fırsat olarak değerlendirildiğini vurgulamıştır.

ORSAM Irak Çalışmaları Uzmanı Feyzullah Tuna Aygün, Irak’ta Bağdat-Erbil ilişkilerini değerlendirerek konuşmasına başlamıştır. Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) seçimlerine ilişkin detaylar veren Aygün, Bağdat-Erbil arasında petrol konusunda anlaşmazlığın devam ettiğini vurgulamıştır. Ayrıca IKBY’nin etkinlik alanı olarak ikiye ayrıldığını vurgulamıştır. Bağdat’ın ise IKBY üzerindeki kontrolünü arttırmaya yönelik girişimlerde bulunduğuna dikkat çekmiştir. IKBY içerisindeki bölünmüş yapının da bu girişimlere neden olduğunu ifade etmiştir.

ORSAM Levant Çalışmaları Uzmanı Gökhan Batu, 2024’ün İsrail için güvenlik odaklı bir yıl olduğunu ve 2025’te de önceliklerin bu doğrultuda şekilleneceğini belirtmiştir. İsrail’in kontrol alanını Gazze’nin kuzeyinden güneyine genişlettiğini ifade etmiştir. Gazze konusunun İsrail iç politikasını da yakından etkilediğini belirtmiştir. Rehine krizinin ve Uluslararası Ceza Mahkemesi kararlarının 2025’te de İsrail’in gündeminde olacağını vurgulamıştır. ABD’de Donald Trump’ın başkan seçilmesinin de İsrail için olumlu olabileceğini söylemiştir. Ayrıca İsrail iç politikasında yargı reformunun da hâlâ gündemde olduğunu ve kırılganlık yarattığını belirten Batu, 2025’in İsrail için sorunların devam ettiği bir yıl olacağını vurgulamıştır.

Panelin son konuşmacısı olan Salih Kaya, Türkiye’nin Mağrip politikalarını değerlendirmiştir. Libya’da kurumsallaşma ve derinleşmenin arttığını belirten Kaya, Rusya başta olmak üzere Libya’da uluslararası aktörlerin yeniden konumlandığını vurgulamıştır. Cezayir-Fas hattının önemine işaret etmiş ve bölgesel materyal kapasitesinin arttırıldığına dikkat çekmiştir. Cezayir ve Fas başta olmak üzere bölgede askerî kapasitenin geliştirildiğini söylemiştir. Ayrıca enerji kaynakları ve ticaret rotaları bağlamında bölgenin öneminin artarak devam edeceğini vurgulamıştır.

ORSAM tarafından gerçekleştirilen panel, konuşmaların bitirilmesinin ardından soru-cevap bölümü ile tamamlanmıştır. Bu kısımda konuşmacılar; pozitif gündem olasılığı, bağlantısallık, İsrail’in Suriye müdahalesi ve Türkiye-İsrail ilişkileri, YPG ve Suriye’deki petrol gelirleri, Suriye’deki devrimin bölgesel yayılma olasılığı ve Afrika’da emperyalist güçlerin dışlanması konularına ilişkin sorulara yanıt vermiştir.