Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen, ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Ahi Evran Üniv. Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi
Irak, 2003 yılından itibaren Türkiye’nin en önemli dış politika sorunu haline geldi. İşgalin etkisiyle iç çatışmalara ve siyasi istikrarsızlığa sürüklenen Irak’ın geleceği son yıllarda Türkiye için ciddi bir sorun yaratma potansiyeli taşımaktadır. Ayrıca, PKK terör örgütünün Irak’ın kuzeyinde üslenmesi ve buradan Türkiye’ye yönelik terör eylemlerini yürütmesi de Türkiye için önemli bir güvenlik sorunu yaratmaktadır. Ancak, Irak’ta yıkılan devlet otoritesinin yeniden inşası ve ülke ekonomisinin dünya ekonomisine entegre olma çabaları Saddam Hüseyin döneminde mümkün olmayan gelişmeleri de ortaya çıkartmaktadır. Bu gelişmelerin başında Irak’ın bölge ülkeleriyle iyi ilişkiler kurma çabası gelmektedir. Konuya özellikle Türkiye-Irak ilişkileri perspektifinden bakıldığında son iki yılda ilişkilerin çok önemli bir noktaya geldiği görülebilir.
İlişkilerin gelişmesinde asıl farkı yaratan nokta 2008 yılının Temmuz ayında Türkiye ile Irak arasında imzalanan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’nin oluşturulmasıdır. İki ülke başbakanlarının başkanlık edeceği ve dışişleri bakanları tarafından koordine edilecek konseyde siyasi ve ekonomik konuların yanı sıra enerji, güvenlik ve su gibi stratejik konular da ele alınmaktadır. Bu çerçevede ekim ayında Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın Irak’a gideceği açıklanmıştır. Dışişleri Bakanı Davutoğlu’nun ziyareti de büyük bir olasılıkla Başbakan Erdoğan’ın ziyareti öncesinde gerekli çalışmaları yürütmek ve dört ana eksende gelişme sağlama amacını taşımaktadır.
Bu eksenlerden birincisi PKK terör örgütüyle mücadele kapsamında işlerlik kazandırılmaya ve somut sonuçlar üretilmeye çalışılan Üçlü Mekanizma’dır. Üçlü Mekanizma’nın son toplantısı temmuz ayının sonunda Ankara’da yapılmıştır. Bu toplantıda Mahmur kampının boşaltılması dâhil olmak üzere PKK’yı Irak’ın kuzeyinden tasfiye etme çabaları ele alınmıştır. Ancak, bu girişimin sonuç vermesi için Irak’ın kuzeyindeki bölgesel yönetimin de daha aktif çaba sarf etmesini sağlamaya yönlendirecek bir hareketlilik yaratılmaya çalışılmaktadır. İkinci eksen, Türkiye ile Irak arasındaki ekonomik ilişkilerin güçlendirilmesi ve bu çerçevede enerji konusundaki işbirliğinin geliştirilmesidir. Özellikle Nabucco Projesi kapsamında gelecekte çok daha büyük önem kazanması beklenen Irak gazının dünyaya ulaştırılmasında Türkiye’nin rolü son derece önemli hale gelecektir. Buna ek olarak, dünyanın en büyük üçüncü petrol rezervlerine sahip ülkesi olan Irak’taki petrol arama ve çıkartma çalışmalarında Türkiye’nin daha aktif bir rol alması ön plana çıkabilir. Ziyaretin üçüncü boyutu muhtemelen Irak’taki siyasi gelişmelere ilişkindir. 2010 yılında Irak’ta yapılacak genel seçim Irak’ın en önemli siyasi gündemini oluşturmaktadır. Irak’ta seçim öncesi etnik ve mezhepsel koalisyonların oluşması seçim sonuçlarını ve sonrasında ülke istikrarını tehlikeye atabilir. Bu nedenle, Türkiye’nin bir süredir Irak’taki siyasi gruplara istikrarsızlık yaratacak siyasi oluşumlardan uzak durma mesajı verdiği söylenebilir. Özellikle son 10 günde Irak’tan Türkiye’ye yönelik çok sayıda siyasi yetkili ve lider gelmiştir. Bu geliş-gidişlerin seçim öncesi Irak siyasetinde farklı grupların Türkiye’nin görüşlerine verdiği önemin bir göstergesi olduğu söylenebilir. Ziyaretin ve ilişkinin dördüncü ekseni ise Ortadoğu’da yeni bir ilişki modelinin tesis edilmesidir. Bu ilişki modeli, iki ülke arasındaki potansiyel sorunları ilişkinin gelişmesinin önünde bir engel olarak ele almaktan ziyade işbirliğine ve çeşitli alanlarda entegrasyona yapılan vurgu yoluyla stratejik bir ilişki biçiminin oluşturulmasıdır. Son dönemde ön plana çıkan bu modelin başarılı olması sadece Türkiye’nin Irakla ilişkilerini değil diğer bölge ülkeleriyle ilişkilerini de etkileyecektir.
